Voorbereiding op de rechtbankzitting bij kinderbescherming

Renée Hammersley

Het bijwonen van een rechtbankzitting over kinderbescherming kan spannend en verwarrend zijn. Als ouder, pleegouder of verzorger krijg je te maken met juridische stappen die belangrijk zijn voor de toekomst van het kind.

In dit artikel leggen stap voor stap uit hoe je je goed kunt voorbereiden op de zitting. We bespreken ook wat de rechten zijn van ouders, kinderen en pleegouders tijdens de zitting, wie er bij de zitting aanwezig mogen zijn en wat je allemaal nog meer kunt verwachten.

Voorbereiding op de zitting

Wanneer er zorgen zijn over de veiligheid van je kind en je er zelf niet in slaagt om deze op te lossen,

kan verplichte hulp nodig zijn. De Raad van Kinderbescherming onderzoekt of dit inderdaad nodig is. Blijkt dat vrijwillige hulp niet voldoende is, dan vraagt de Raad de kinderrechter om je kind(eren) onder toezicht te stellen en doet een verzoek tot Ondertoezichtstelling (OTS).

Als de rechter hiermee instemt, dan betekent dit dat je verplicht hulp krijgt. Als de Raad geen OTS aanvraagt, maar jij vindt dat wel nodig, kun je zelf een verzoek indienen bij de kinderrechter. Dit heet vrijwillige ondertoezichtstelling. Je schrijft dan een brief aan de kinderrechter volgens de regels van het jeugdrecht. Deze regels staan in het Procesreglement Civiel Jeugdrecht.

Bijeenkomst in de rechtbank

Bij een verzoek tot een kinderbeschermingsmaatregel, zoals een OTS of eerste Uithuisplaatsing (UHP), krijg je altijd een uitnodiging voor een bijeenkomst in de rechtbank: de zitting. Ook als het gaat om een verlenging van de maatregel krijg je standaard een uitnodiging voor de zitting.

De kinderrechter beslist dan over het ingediende verzoek. In de brief staat waar en wanneer de zitting is. Wat je allemaal kan verwachten tijdens de zitting lees je verderop in dit artikel.

Je rechten en voorbereiding

Het is belangrijk dat je weet wat je rechten zijn voorafgaand aan de zitting en wat je zelf kan doen ter voorbereiding. Het is aan te raden om van tevoren te bedenken wat jij aan de rechter wil vertellen. Wil je het verhaal zelf vertellen of wil je dat iemand anders dit doet, zoals een advocaat (dit heet een gemachtigde)?

Kies je ervoor dat een gemachtigde jouw verhaal vertelt, dan moet je dit van tevoren doorgeven aan de rechter. En laat de kinderrechter ook weten wat je van het OTS of UHP verzoek vindt:

Mee eens: laat dit weten tijdens de zitting of laat een gemachtigde (zoals een advocaat) namens jou spreken. Je kunt ook een brief sturen naar de rechtbank.
Niet mee eens: laat de kinderrechter weten dat je het er niet mee eens bent en dus in verweer gaat. Dit doe je tijdens de zitting of via een verweerschrift (brief).
Geen actie: de kinderrechter beslist zonder jouw mening. Je ontvangt de beslissing na enkele weken per post.

Als je twijfelt over wat je moet doen, dan is er juridische hulp beschikbaar waar je vragen kunt stellen. Zo weet je wat je rechten en plichten zijn. Ook kan het fijn zijn om ondersteuning te hebben bij dit emotionele en vaak stressvolle proces. Dat kan via:

Het Juridisch Loket
Een advocaat
Een rechtswinkel of wetswinkel
Jeugdstem voor professionele hulp
Steun van een ervaringsdeskundige

“Als iemand gepakt wordt voor een misdrijf, dan heeft die het recht om zich te laten bijstaan door een advocaat, maar voor ouders is er binnen het jeugdrecht geen standaardprocedure. Het is zo ingrijpend, maar je kunt het ook nooit meer terugdraaien. Ik vind dat ouders ook die hulp moeten krijgen, want iedere ouder houdt in de kern van hun kind. Er is een Juridisch Loket waar je terecht kunt.” - Sabrina

Hulp via het Juridisch Loket

Het Juridisch Loket biedt gratis juridisch advies aan ouders met een laag inkomen. Als je denkt in aanmerking te komen voor gratis rechtsbijstand wegens een laag inkomen, maak je een afspraak via 0800 - 8020 of je kan zonder afspraak langsgaan bij een vestiging. Als het Juridisch Loket je niet kan helpen, verwijzen ze je door naar een goede advocaat.

“En als je zo ver heen bent dat dat de enige weg is: schakel een goede advocaat in. Je hebt iemand nodig die in jou gelooft en die weet wat hij moet doen.” – Adrie

Wel of geen advocaat inschakelen?

Een advocaat is niet verplicht voor een OTS-zitting, maar kan wel verstandig zijn en het verschil maken. Ook geeft het je wellicht extra rust. Een advocaat kan namelijk:

Je vragen beantwoorden
Je helpen met een verweerschrift als je het niet eens bent met de OTS
Je bijstaan tijdens de zitting

Je vindt een betrouwbare advocaat via de Nederlandse Orde van Advocaten. De mensen in je omgeving weten misschien ook wel een goede advocaat, dus vraag hen ook naar aanbevelingen.

Kosten en tegemoetkoming

Een advocaat kost geld en de tarieven verschillen. Zorg dat je vooraf een schatting van de kosten hebt, zodat je niet verrast wordt achteraf. Als je een rechtsbijstandverzekering hebt, controleer dan welke kosten gedekt zijn. Dit kan je checken via je verzekering.

Als je een laag inkomen hebt, kom je mogelijk in aanmerking voor een toevoeging: een tegemoetkoming in de kosten voor een advocaat. Dit betekent dat de overheid een groot deel van jouw kosten betaalt.

Gratis advocaat

Bij een eerste uithuisplaatsing of als je ouderlijk gezag over je kind wordt beëindigd, krijg je een gratis advocaat.

De rechtbank regelt dit en neemt contact met je op. Een ouder krijgt géén advocaat toegewezen als een verzoek is gedaan tot plaatsing van een kind in een instelling voor gesloten jeugdhulp. In dat geval krijgt het kind namelijk zelf een advocaat toegewezen.

Gratis advies bij een rechtswinkel

Naast het Juridisch Loket kan je in sommige gemeenten ook terecht bij een rechtswinkel of wetswinkel voor gratis juridisch advies. Hier werken vrijwilligers, vaak rechtenstudenten, die je helpen met de vragen die je hebt. Zoek online of er een rechtswinkel bij jou in de buurt is voor gratis advies en informatie.

Voor kinderen en jongeren tot 27 jaar is er de Kinder- en Jongerenrechtswinkel, waar zij gratis en vertrouwelijk advies krijgen.

Steun van een ervaringsdeskundige

Misschien spreek je ook graag met een ervaringsdeskundige. Dit is iemand die zelf vergelijkbare ervaringen heeft doorgemaakt en je helpt om de situatie beter te begrijpen en ermee om te gaan.

Als je dat fijn vindt mag een ervaringsdeskundige je bijstaan tijdens de zitting door emotionele steun en advies te bieden. Vraag wel de kinderrechter van te voren om toestemming. Stichting OPP biedt buddy’s die als ervaringsdeskundige ouders ondersteunen tijdens de zitting.

De zitting zelf

Wanneer de kinderrechter een zitting heeft gepland, krijg je een uitnodiging om je verhaal te doen en eventuele vragen te stellen. Als je een gemachtigde hebt zoals een advocaat of ervaringsdeskundige, mag die mee de rechtszaal in als de rechter het goedkeurt.

Zit je kind al in een pleeggezin? Dan zijn de pleegouders ook uitgenodigd voor de zitting. Ook zijn de andere betrokken partijen aanwezig.

Wie zijn er aanwezig bij de zitting?

Ouders/verzorgers: De ouders of verzorgers met gezag en eventueel een stiefouder of een ander vertrouwenspersoon voor het minderjarige kind.
Advocaat: een advocaat is niet verplicht, maar kan behulpzaam zijn.
Zittingsvertegenwoordiger: een medewerker van de Raad voor de Kinderbescherming.
Jeugdbeschermer: een betrokken medewerker van hulpverlening
Pleegouders: woont je kind al ergens anders, dan zijn de pleegouders vaak ook aanwezig.
Kinderrechter: de rechter die de zitting leidt.
Griffier: persoon die alles opschrijft wat er gezegd wordt.
Tolk: indien nodig.
Parketpolitie: voor de veiligheid, indien nodig.
Ervaringsdeskundige: iemand die je ondersteunt tijdens de zitting.

De zitting is niet openbaar. Alleen goedgekeurde belanghebbenden mogen aanwezig zijn. Een ouder of verzorger die geen belanghebbende is, vraagt van tevoren speciale toestemming aan de kinderrechter.

"Wij hebben zelf aangedrongen op een uithuisplaatsing omdat het thuis onveilig was. Mijn man en ik zijn nog bij elkaar en hadden gelukkig de mogelijkheid om goed samen te werken en onze weg te vinden in het ambtelijke landschap. Dat is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Ons kind kreeg een advocaat toegewezen, wat best intimiderend kan zijn voor een jong kind. Daarom hebben we gevraagd of haar zus (toen net 18) en haar ambulant begeleider in de rechtszaal mochten zijn. Hun aanwezigheid gaf ons een veiliger gevoel. Het is belangrijk om te weten dat je zoiets kunt aanvragen." – Sabrina

Kinderen en de zitting

Als je kind 12 jaar of ouder is, nodigt de kinderrechter je kind uit voor een kort gesprek. Ook kan de rechter beslissen om kinderen onder de 12 vragen te stellen. De rechter hoort graag de mening van de kinderen en wil weten hoe het met ze gaat en wat ze belangrijk vinden. De mening van je kind is van belang voor de rechter en hij neemt deze informatie mee in de uiteindelijke beslissing.

Dit kindgesprek gebeurt meestal op dezelfde dag als de zitting, maar altijd vooraf. Dit gesprek is vertrouwelijk en ouders zijn hierbij niet aanwezig.

"Kinderen van 12 jaar en ouder worden door de rechtbank gehoord; jongere kinderen meestal niet. Als je kind jonger is, kun je als ouder of via je advocaat een brief sturen aan de rechtbank met wat je kind heeft verteld. Dit heeft geen officiële juridische status, maar kan de rechtbank wel informeren. Jongere kinderen weten vaak ook wat ze willen, bijvoorbeeld dat ze willen dat de ruzie tussen ouders stopt of evenveel tijd bij beide ouders doorbrengen. Het is belangrijk dat ouders het eens worden over de omgangsregeling. Als dat niet lukt, kan ik als gezinsvoogd een voorstel doen aan de rechtbank over de verdeling van zorg- en opvoedtaken." – Ronald, gezinsvoogd.

Bijzondere curator

Als er conflicten zijn tussen een kind en zijn ouders of voogd kan de kinderrechter een bijzondere curator benoemen. Dit is iemand die tijdens de zitting en/of daarbuiten opkomt voor de belangen van het kind. Dit kan gebeuren als er bijvoorbeeld ruzie is over de omgangsregelingen tussen de minderjarige en de ouders.

Goed voorbereid op de zitting

Een zitting kan best intimiderend zijn. Vooral als je nog nooit eerder bij een rechtbank bent geweest. Met onderstaande stappen bereid je je goed voor op de dag van de zitting:

Wat wil je zeggen?

Bedenk van tevoren wat je gaat vertellen. Lees je verweerbrief goed door als je die hebt. Let op: Als ouder mag je alleen praten als de rechter je daar voor uitgenodigd. Anders blijf je stil.

Vertegenwoordiging

Beslis of je zelf spreekt of een gemachtigde (zoals een advocaat) laat spreken. Geef dit vooraf door aan de rechtbank.

Welke rechtbank?

In de brief die je hebt gehad, staat het adres van de rechtbank waar je moet zijn. Zorg dat je een geldig legitimatiebewijs (paspoort, identiteitsbewijs, verblijfsvergunning, rijbewijs) bij je hebt.

Vervoer naar de rechtbank:

Je bent verantwoordelijk voor je eigen vervoer naar de rechtbank en ook de kosten zijn voor eigen rekening. Plan van tevoren hoe je daar komt, bijvoorbeeld met het openbaar vervoer, een taxi of door met iemand mee te rijden.

Aankomst en toegangscontrole

Meld je bij de portier en laat weten dat je er bent. Je laat je legitimatiebewijs zien en vertelt je de reden voor je bezoek. Daarna ga je naar de toegangscontrole waar je kleding en tas worden gecontroleerd op ongewenste voorwerpen. Deze controle is verplicht voor iedere bezoeker. De portier vertelt je op welke etage de zitting plaatsvindt.

Naar de zittingszaal

Vervolgens ga je naar de zittingszaal en meld je je bij de bode. Dit is een medewerker van de rechtbank die je naar je plek in de zittingszaal zal wijzen. Als je zaak aan de beurt is, roept de bode je naam en zaak. Je mag dan naar binnen.

Huisregels en voorzieningen:

Er gelden huisregels in de rechtbank. Je mag bijvoorbeeld niet eten in de rechtszaal of je mobiel aan hebben staan. Ook zijn er voorzieningen waar je gebruik van kan maken.

Lokale zitting in zorginstellingen

Soms vindt een zitting plaats in een zorginstelling of een andere locatie, bijvoorbeeld als je kind daar al verblijft. De rechter komt dat langs in de zorginstelling. De procedure blijft meestal wel hetzelfde.

Ouderportaal

Heb jij vragen of wil jij jouw verhaal delen? Meld je dan gratis aan voor het Ouderportaal.