Heb jij het vermoeden dat er sprake is van kindermishandeling in een jeugdzorginstelling of pleeggezin? Dat is niet niks! Je wilt je kind beschermen. Hoe herken je kindermishandeling? Om dat te bepalen lees je in dit artikel alles over kindermishandeling.
Kindermishandeling in jeugdzorg en pleeggezinnen
Er is de laatste jaren veel onderzoek gedaan naar kindermishandeling in de jeugdzorg. Onder anderen door Mischa de Winter, die tot de conclusie kwam dat tussen 1945 en 2019 mishandeling veel is voorgekomen. Eén op de tien kinderen in de jeugd- en pleegzorg is in die periode zelfs zo ernstig (fysiek of emotioneel) mishandeld dat deze slachtoffers daar hun hele leven last van hebben gehouden.
Uit het onderzoek van Mischa de Winter bleek dat er vroeger vooral fysiek geweld werd gebruikt, bijvoorbeeld lijfstraffen. De laatste jaren kwam geestelijke of emotionele mishandeling (bijvoorbeeld treiteren en pesten) juist meer voor. De daders waren vroeger vooral medewerkers (paters, nonnen, pleegouders, jeugdzorgmedewerkers) en tegenwoordig vaker jongeren zelf (zij gebruiken dus geweld tegen hun eigen groepsgenoten).
Seksueel geweld
Ook seksueel geweld is veel voorgekomen in de jeugdzorg. Kinderen die tussen 1945 en 2012 in opvanghuizen, groepen of jeugdinstellingen woonden, hadden tweeëneenhalf keer zoveel kans om seksueel misbruikt te worden als kinderen die bij hun ouders woonden. Die conclusie trok Diederik Samsom, die hier onderzoek naar deed.
Meisjes waren twee keer zo vaak slachtoffer als jongens. En kinderen met een verstandelijke beperking waren zelfs drie keer zo vaak slachtoffer.
Kindermishandeling: maatschappelijk probleem
Helaas komen geweld en kindermishandeling nog steeds voor in jeugd- en pleegzorg. Door de verschillende onderzoeken is daar steeds meer aandacht voor. Er zijn na de onderzoeken ook verbeterpunten opgesteld. Maar die hebben er helaas nog niet voor gezorgd dat mishandeling en seksueel geweld niet meer plaatsvinden in de jeugdzorg.
Waar ligt de grens: wat mag een hulpverlener wel en niet doen?
Wat mag een hulpverlener wel doen om een kind rustig te krijgen en wat niet? Soms is dat heel duidelijk. Iemand in elkaar slaan, is fysieke mishandeling. Een verkrachting is seksuele mishandeling. Iemand steeds opnieuw pesten, bang maken of manipuleren (invloed en druk uitoefenen) is emotionele (of geestelijke of psychische) mishandeling.
Maar soms is die grens helemaal niet zo duidelijk. Is het mishandeling als een zorgprofessional je kind net iets te hardhandig vastpakt om het tot rust te brengen? Hoe (on)acceptabel is het als een pleegouder een keer een scheldwoord gebruikt tijdens een ruzie? Kortom: waar ligt de grens tussen echte mishandeling en een ongelukkig incident?
Mag een hulpverlener je kind vastpakken?
Dat ligt aan de situatie. Als je kind in een gesloten jeugdzorginstelling woont, dan mag een kind vastgepakt of vastgehouden worden als hij of zij een gevaar is voor de veiligheid van zichzelf of van anderen. Bijvoorbeeld: een kind gaat door het lint, slaat de boel kort en klein en luistert niet als een zorgprofessional vraagt om daarmee te stoppen.
Elke instelling is verplicht om hiervoor goede regels op te stellen. Die regels kun je opvragen bij de jeugdzorginstelling. In het persoonlijke behandelplan of hulpverleningsplan van jouw kind moet ook duidelijk staan opgeschreven wanneer (in welke situaties en omstandigheden) het voor een hulpverlener is toegestaan om jouw kind vast te pakken.
Vastpakken is geen kindermishandeling
Een kind vastpakken of vasthouden is geen kindermishandeling. Maar het moet wél altijd ‘gecontroleerd en naar verhouding’ gebeuren. Dat betekent dat (stevig) vastpakken alleen mag als dat het enige is wat een kind rustig kan krijgen. De zorgprofessional zelf moet zo rustig mogelijk blijven. Vastpakken mag dus niet op een gewelddadige manier gebeuren. Als dat wel gebeurt (je kind heeft bijvoorbeeld veel pijn door het ingrijpen door de medewerker), dan moet je aan de bel trekken.
“Bij de meeste organisaties is het voor hulpverleners verplicht om een opleiding ‘de-escalerend werken’ te volgen”, zegt Carina van Dam, locatiemanager bij jeugdzorgaanbieder iHUB. “Daar leren medewerkers hoe je een kind op een verantwoorde manier kunt vastpakken.”
Is schreeuwen kindermishandeling?
Is schreeuwen kindermishandeling? En schelden of intimideren?
Een zorgprofessional of pleegouder moet kunnen ingrijpen als een kind keer op keer de regels negeert of steeds loopt te treiteren. Door grenzen te stellen en door duidelijk te maken dat dit gedrag niet door de beugel kan.
Maar een hulpverlener moet zichzelf daarbij wél onder controle houden. Hij of zij mag dus niet gaan schelden of schreeuwen. En ook niet zó boos worden dat een kind zich geïntimideerd of bedreigd voelt. Pesten mag natuurlijk al helemaal niet.
Hoe gaat dat in de praktijk?
Carina van Dam, locatiemanager bij iHUB:
“Als een medewerker merkt dat hij zich echt boos of geïrriteerd voelt, dan moet hij of zij daar professioneel mee omgaan. Bijvoorbeeld door een collega te vragen om het even over te nemen. Of door even uit de situatie weg te lopen als dat kan.”
En wat als een zorgprofessional zo gefrustreerd raakt dat hij echt uit zijn slof schiet en gaat schreeuwen of schelden? “Als dat gebeurt, dan wordt dat incident gemeld bij de leidinggevende”, zegt Carina van Dam. “Die gaat hierover met de medewerker in gesprek. Er wordt onderzocht of het vaker voorkomt, waarom dat zo is en wat daarin aangepakt moet worden.”
Worden ouders daar ook van op hoogte gebracht? Carina van Dam: “Ja. We melden de gebeurtenis bij de ouders. En van de medewerker wordt ook verwacht dat hij of zij excuses maakt.”
Wordt je kind te hard aangepakt? Kaart het aan!
De grens tussen wat wel en niet mag is soms lastig te trekken. De belangrijkste regel is dat het ingrijpen van een hulpverlener (lichamelijk of in woorden) op een beheerste en zo rustig mogelijke manier moet gebeuren.
Maar als jíj vindt dat jouw kind op wat voor manier dan ook te hard is aangepakt, trek dan aan de bel. Jij kunt als ouder heel goed een inschatting maken of er goed is gehandeld of dat er een grens is overschreden. Luister daar naar en als het nodig is: kom dan in actie.
Lees hierover meer in het artikel: Wat doe je als je kind mishandeld wordt? Waar meld ik kindermishandeling?
Kindermishandeling: signalen
Met kindermishandeling bedoelen we: incidenten met ernstige (fysieke of emotionele) gevolgen. Bijvoorbeeld: je kind heeft blauwe plekken opgelopen door een klap van een medewerker. Of: je kind wordt langdurig gepest door groepsgenoten.
Het kan lastig zijn om signalen (tekens) van mishandeling te herkennen. Kinderen kunnen uit schaamte of angst proberen te verbergen wat er is gebeurd. (Kleine) kinderen beseffen soms niet eens dat er iets ernstigs is gebeurd, omdat ze te jong zijn om dat te snappen. Dat kan het voor jou als ouder lastig maken om te achterhalen wat er aan de hand is.
Signalen van geestelijke en fysieke mishandeling
Het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) heeft lijsten gemaakt met voorbeelden van signalen van fysieke of geestelijke mishandeling. Die kunnen een hulpmiddel zijn als je vermoedt dat er sprake is van mishandeling bij je kind. Herken je een aantal van deze kenmerken uit de lijst? Dan is het nog niet zeker dat er sprake is van kindermishandeling. Maar het is wél een goede reden om iets met je zorgen te gaan doen!
Lichamelijke signalen:
Blauwe plekken, brandwonden, botbreuken, vaak ziek zijn, oververmoeidheid, slecht herstellen na ziekte, stank, achterblijvende motoriek.
Signalen in het gedrag van kinderen:
Nerveus, hyperactief, agressief, depressief, apathisch, wantrouwend, niet geliefd bij andere kinderen, faalangst, weinig spelen met andere kinderen, vermijden van oogcontact, angst om zich uit te kleden, schrikken van lichamelijk contact of aanraking, negatief lichaamsbeeld, weinig zelfvertrouwen, plotselinge verandering van gedrag.
Speciale signalen voor kinderen tussen 0-4 jaar:
Groeiachterstand, ernstige luieruitslag, niet zindelijk op de leeftijd dat het hoort.
Speciale signalen voor kinderen tussen 4-12 jaar:
Buikpijn en hoofdpijn, eetstoornissen, slechte leerprestaties, rondhangen na school.
Speciale signalen voor jongeren tussen 12-18 jaar:
Alcohol- en drugsmisbruik, weglopen, crimineel gedrag.
Signalen van seksueel misbruik (0-18):
Signalen die kenmerkend zijn voor seksueel misbruik vind je steeds op de laatste pagina van deze lijsten van het NJI. Een paar voorbeelden: urineweginfecties, verwondingen aan de geslachtsdelen, jeuk bij vagina of anus, afkeer van lichamelijk contact, soa’s, problemen bij plassen, extreem seksueel taalgebruik, seksuele toenadering zoeken tot volwassenen.
Gedragssignalen kindermishandeling
Jasper Heijting werd als kind mishandeld door zijn pleegouders. Hij geeft een tip voor gedragssignalen die kunnen wijzen op kindermishandeling: "Ik zou opletten of een kind vriendjes heeft en hoe hij of zij het sociaal gezien doet. Als je kind nooit met iemand speelt, dan kan dat een aanwijzing zijn dat er iets aan de hand is.”
Ik heb vermoedens van ernstige mishandeling: wat kan ik doen?
Stel dat je een aantal signalen van mishandeling bij je kind herkent. Wat dan? Misschien twijfel je of het wel klopt en ben je bang om iemand onterecht te beschuldigen.
Een goede eerste stap is om je zorgen te delen met iemand die je vertrouwt. Een goede vriend(in) of iemand in de familie. Soms kom je door erover te praten achter wat goed is om te doen. Je kunt natuurlijk ook contact opnemen met de mentor van je kind of met de vertrouwenspersoon.
Anoniem advies vragen aan Veilig Thuis
Je kunt ook advies vragen aan de organisatie Veilig Thuis. Dat mag anoniem. Bij Veilig Thuis werken experts op het gebied van mishandeling. Zij kunnen met je meedenken over de signalen en de zorgen die je hebt. Ze kunnen ook advies geven over mogelijke vervolgstappen.
Veilig Thuis is dag en nacht bereikbaar op telefoonnummer 0800-2000, ook in het weekend. Je kunt ook chatten: op werkdagen (maandag tot en met vrijdag) van 09:00 tot 17:00 via de website Ook chatten kan anoniem.
Meer lezen over kindermishandeling van je kind?
In onze kennisbank vind je verschillende blogs met handige tips en adviezen. Over dit onderwerp schreven we ook:
- Eerst je vermoedens bespreken met je kind? Lees deze 8 tips
- Wat doe je als je kind mishandeld wordt? Waar meld ik kindermishandeling?
- Jasper vertelt eerlijk over zijn gewelddadige jeugd: ‘Het was een hel’
Jouw zorgen over kindermishandeling delen?
Wil je jouw zorgen en verhaal over kindermishandeling delen met andere ouders en tips van anderen krijgen? Meld je aan bij het ouderportaal. Er zijn veel ouders die dezelfde uitdagingen tegenkomen. Via het ouderportaal deel je jouw ervaring met andere ouders. Het ouderportaal is de plek waar ouders elkaar vinden voor steun en advies. In een afgeschermde en veilige omgeving vind je een luisterend oor van lotgenoten.
Jacqueline Philippen
op 15 Mar 2024