Voor kinderen met autisme is luisteren vaak een moeilijke opgave. Vooral als een autistisch kind eenmaal overprikkeld is, is het lastig om door te dringen en gebeurt het sneller dat een kind niet meer luistert. Gelukkig zijn er ook trucs om beter tot een autistisch kind door te kunnen dringen, afgestemd op de eigen persoonlijkheid van je kind.
Mijn kind met autisme luistert niet
Toen bleek dat haar kind met autisme niet luistert, heeft Nieske (43) gaandeweg haar eigen trucs ontwikkeld. Haar zoon Raef is inmiddels 16 jaar oud. Hij kreeg op jonge leeftijd de diagnose PDD-NOS.
“Raef is een kind dat vroeger aan de lopende band dingen deed die niet mogen of kunnen. Dus ik zei de hele dag door ‘nee niet doen’, ‘nee, dat mag niet’. Hij moest op elk knopje drukken, elke deur die we tegenkwamen, moest open. Hij rende op straat naar mensen toe en klampte zich aan hen vast. Hij luisterde niet naar mij. Dat is een heel groot probleem geweest. Ik werd er gek van. In het begin dacht ik nog ‘ik ben een strenge moeder’, maar op een gegeven moment dacht ik, ik kan niet overal een punt van maken, want dat werkt niet.”
Keuzes maken
“Ik moest keuzes maken. Mensen lastigvallen is toch wel de grens, dan moet hij luisteren. Maar bij mij thuis kon hij bijvoorbeeld heel lang een deur open en dicht doen. Andere mensen worden daar misschien helemaal gek van, maar ik dacht, laat hem dat nu maar doen. Anderen oordeelden dan wel. Een reactie was ‘je moet je kind toch leren om dat niet te doen’. Maar je kunt niet overal een probleem van maken. Anders ben je de hele dag politieagent aan het spelen. En dat werkt ook niet, want het dringt niet meer door. Je moet ook positief zijn.”
Straffen werkte niet
“In het begin ‘strafte’ ik hem nog weleens. Een keer heeft hij in de supermarkt een heel schap op de grond gegooid. Jankend kwam ik de supermarkt uit, iedereen keek naar me. Als hij eenmaal overprikkeld is, heeft niks zin. Ik gaf weleens straffen zoals tien minuten in de hoek zitten, maar een psycholoog zei dat straffen geen zin had bij hem. Hij legt het verband niet.”
Luisteren lukt beter zonder overprikkeling
De kans dat Raef luistert, is groter als Nieske overprikkeling voor is. Daarom heeft Nieske veel gehad aan het boek Geef me de 5 van gedragsdeskundige Colette de Bruin. De vijf punten in het boek bestaan uit:
- Wat is mijn taak?
- Hoe voer ik hem uit?
- Waar vindt het plaats?
- Wanneer moet ik het doen?
- Wie is erbij betrokken?
“Van te voren bedenk ik goed wat we gaan doen, wie zijn daar nog meer, hoe lang blijven we en wat verwacht ik van Raef. Als je dat uitlegt en ook visualiseert, dan kan hij zich daar alvast op voorbereiden. Er gebeuren misschien onverwachte dingen, maar de kans op overprikkeling is kleiner.”
Belonen kan helpen
“Ik kwam erachter dat bij Raef vooral belonen werkt. Als ik van te voren het plan doorneem en hij weet wat er van hem wordt verwacht én hij heeft het goed gedaan, dan krijgt hij een beloning. Dat ligt aan de leeftijd, van een sticker tot een ritje in de tram of trein. Dat werkte zoveel beter dan boos worden en straffen. Belangrijk is wel dat hij echt begrijpt wat er van hem wordt verwacht. Ik herhaal het vaak en laat het hem dan ook nog eens herhalen.”
Luisteren blijft een uitdaging
Luisteren blijft een uitdaging. “Je hebt vaak iets bedacht dat helpt, maar dan wordt hij ouder en spelen er weer andere dingen. Je moet altijd weer wat nieuws bedenken. Dat kost tijd en dat moet je accepteren. In huis heb ik nu ook een beloningssysteem gemaakt. Het moet visueel zijn, dat is belangrijk. Alleen informatie horen wordt één grote brij. Je moet kleine stapjes nemen, zoals je kleren in de wasmand gooien. Keuzes maken en daaraan werken. De rest lukt dan niet, daar moet je dan ook maar geen punt van maken.”
Waarom wil je dat iemand luistert?
Ook ouder Marije (41) heeft inmiddels door wat wel en niet werkt op luistergebied. Haar autistische zoon Noa is nu negen. Hij kreeg de diagnose MCDD. Waarom wil je dat iemand luistert, is de vraag die Marije vaak stelt. “Is het in mijn belang of in zijn belang? Is het noodzakelijk, zoals als we oversteken, of niet? Als ik zijn naam roep, reageert hij vaak niet. We gebruiken nu de term ‘bij me zijn’. Dan vraag ik bijvoorbeeld of hij over een x aantal minuten even bij me kan zijn. Dan stopt hij even waar hij mee bezig is, komt bij me zitten en dan praten we. Ik kan ook vanuit het niets zeggen ‘over tien minuten eten we’, maar dat werkt niet. Het komt dan niet aan. Ik maak daar echt een moment van.”
Geluiden gebruiken
“In de stad is het helemaal moeilijk, want dan hoort hij zoveel dingen. Daarom heb ik vanaf het begin een familiefluitje bedacht. De naam Noa vervliegt in alle andere geluiden, maar het fluitje is zo’n apart geluid dat het erdoorheen komt. Je voelt je als ouder ook ongemakkelijk als je 26 keer de naam van je kind roept. Ik gebruik wel vaker geluid. Om een beeld te krijgen van de hoeveelheid prikkels die hij krijgt, hebben we termen afgesproken. Zoals rustig, storm, briesje of tornado. Is het een tornado in zijn hoofd, dan weet ik dat luisteren een stuk lastiger is. Door te klappen, stampen of een raar geluid te maken, kan ik hem toch vaak bereiken.”
Snoozen als hulpmiddel
Daarnaast gebruikt Marije vaak een telefoonalarm. “We hebben al jaren een tienminutenschema voordat hij naar school gaat. Zo hoef ik ook niet meer in discussie. Hij heeft dan tien minuten de tijd om te douchen, tien minuten om af te drogen. Ook gebruik ik de wekker als we een ‘bij mij zijn-momentje’ hebben. Als je contactmomenten inplant, stoor je ook niet. Ook andere mensen vinden het niet fijn als je tegen ze aan praat als ze ergens mee bezig zijn, voor een autistisch kind is dit duizendmalen erger.”
Gerelateerde informatie
In de kennisbank van Ouderpeilpunt vind je honderden blogs met handige tips en adviezen. Heb je deze blogs al gelezen:
- Waar loop je als ouder van een kind met autisme tegenaan: de top-5 van een moeder!
- Boekentips over kinderen en autisme
- Mijn kind met autisme eet slecht: wat kan ik doen?
Wil je jouw verhalen delen?
Wil je, als ouder, jouw zorgen en verhaal delen met andere ouders en tips van anderen krijgen? Meld je aan bij Ouderpeilpunt ouderportaal. Als ouder sta je er niet alleen voor. Er zijn veel ouders die dezelfde uitdagingen tegen komen. Via het Ouderpeilpunt ouderportaal deel je jouw ervaringen met andere ouders. Het ouderportaal is de plek waar ouders elkaar vinden voor steun en advies. In een afgeschermde en veilige omgeving vind je een luisterend oor van lotgenoten.
