Tiener met autisme zelfredzaam maken

Hoe zorg ik dat mijn tiener met autisme meer zelfredzaam wordt? Vaak is zelfstandigheid en zelfredzaamheid een grote zorgfactor voor ouders van kinderen met autisme. Vooral in de puberteit. Tijdens de tienerjaren kan het soms lastig zijn om een kind dingen aan te leren, die een tiener zonder autisme eerder vanzelfsprekend vindt. Zoals huiswerk maken, leren om huishoudelijke klusjes op te pakken of zelf ergens heen te gaan.

De zoon van Nieske (43) verliest bijvoorbeeld al snel het overzicht. Raef (16 jaar) heeft de diagnose PDD-NOS en is hard bezig om zijn middelbare schooldiploma te halen. “Je wilt dingen voor elkaar krijgen met een kind, maar dat is soms erg lastig met een kind met autisme. Als ik Raef bijvoorbeeld vraag om even de afwas te doen, dan loopt hij de keuken in, ziet van alles en doet het gewoon niet. Zelfredzaamheid is een van de doelen waar we aan werken, want je wilt het liefst dat je kind uiteindelijk zelfstandig kan wonen.”

Autisme en zelfredzaamheid

De tip van Nieske is om een klein aantal handelingen te kiezen voor een lange tijd. “Bijvoorbeeld drie dingen, waaronder ‘jouw stukje tafel opruimen dat jij hebt vies gemaakt’ en je kleren in de wasmand gooien. En daar focus je een poos op. Zo’n handeling moet inslijten. Is dat eenmaal gebeurd, dan kun je daar weer een volgend stapje aan toevoegen. Het vergt veel denkwerk van een ouder. Je moet goed nadenken over hoe je iets gaat aanpakken en het belangrijkste is om écht goed na te denken over wat je wil veranderen. Wat kan bijvoorbeeld echt niet of wat moet hij of zij echt kunnen?”

Succesmomenten

“Het is heel belangrijk om niet te veel te vragen. Als je te veel vraagt kan het sneller mislukken, er moeten succesmomenten kunnen zijn. Als je het heel klein houdt en herhaalt, lukt het op een gegeven moment echt. Dat is denk ik voor de meeste mensen heel lastig. Veel mensen hebben te hoge verwachtingen. Zeker als je ook kinderen hebt die het wel gewoon doen.”

Zelfstandig huiswerk maken

Zelf gebruikt Nieske een beloningssysteem om haar zoon op een positieve manier taken aan te leren. Maar dat moet wel telkens worden aangepast aan de punten waar ze met Raef aan wil werken. “Huiswerk maken is een ding bij ons. Dat doet hij gewoon niet. Plannen en organiseren is heel lastig. Ik heb daarom nu weer een nieuw stappenplan gemaakt. Raef komt thuis en moet eerst in het huiswerksysteem kijken of hij huiswerk heeft. Het gaat erom dat ook dit weer een heel klein opdrachtje is en niet te veel. Dat laat ik dan eerst inslijten.

Dus als Raef thuiskomt mag hij niet gelijk achter zijn laptop kruipen om bijvoorbeeld vlogs te kijken, maar moet eerst in het systeem kijken. Eén taak waarmee hij iets kan verdienen. Zijn grote passie is de trein of tram. Als hij de taken haalt, mag hij bijvoorbeeld een ritje maken. Ik benader het altijd positief. Ik zeg dus niet ‘als je de stappen niet haalt, mag je niet in de trein’, maar ik zeg ‘als je deze stappen haalt, mag je in de trein’.

Hulp bij kind met autisme

Nieske is altijd al bezig geweest met het onderwerp zelfredzaamheid en begeleidingstrajecten voor Raef. Hij krijgt nu individuele begeleiding, een vorm van jeugdhulp. “Er komt dan één keer per week iemand bij ons thuis die met hem werkt aan zelfredzaamheid. Nu heb ik iemand van Happy Kids Care en daar ben ik heel blij mee. Ik heb namelijk gemerkt dat er veel verschil is in begeleiders. Ik heb er best een aantal over de vloer gehad van veel verschillende organisaties.

Het waren vooral veel jonge mensen, die wel heel graag willen, maar eigenlijk niet genoeg ervaring hebben. De vorige keer had ik bijvoorbeeld iemand zonder ervaring en ik moest heel veel uitleggen, terwijl je eigenlijk als ouder de behoefte hebt aan iemand die het meeste al snapt en mij bij wijze van spreken kan vertellen hoe het werkt. Met de begeleiding die ik nu heb, is dat wel zo en dat is voor mij onwijs waardevol.”

Tiener met autisme leren koken

Zo leert Raef nu bijvoorbeeld koken. Eén keer per week oefent hij hiermee. Het stappenplan van Nieske bestaat uit:

• Wat wil je eten?

• Wat is er al in huis?

• Wat hebben we nog nodig?

• Naar de supermarkt om de overige spullen te halen

• Koken

“Hij wil nu al een jaar elke week pannenkoeken eten, maar ik ga daar niet over zeuren. Ik wil hem daarom leren om heel goed pannenkoeken te bakken. Het bakken duurt wel twee uur, je moet gewoon heel veel geduld hebben.”

Late diagnose autisme

Ook ouder Saskia (64) merkt dat stappenplannen het beste werken. Haar dochter Maaike (nu 25) werd pas 2,5 jaar geleden gediagnosticeerd met Asperger. Als tiener had ze het erg moeilijk op school. Haar middelbare school diploma heeft ze niet gehaald.

“Bij meisjes is het soms moeilijker te herkennen, omdat ze meer sociaal geconditioneerd zijn. Ze leerde sociale schema’s uit haar hoofd. Als iemand haar groette, wist ze bijvoorbeeld wel dat ze terug moest groeten. En als iemand vroeg of ze koffie wilde drinken, snapte ze wel dat daar een praatje bij hoorde. Ze is heel intelligent. Maar bij taken zoals de afwas doen, kon ik één of maximaal twee stappen aangeven. Als je bijvoorbeeld vroeg of ze de afwas wilde doen, dan deed ze dat. Maar ze zette de vaat dan niet weg. Ze doet echt alleen wat je vraagt.”